Adopcja to dla zwierząt szansa na lepsze życie. Psy i koty przebywające w schroniskach lub pod opieką fundacji bywają w różnym wieku, a domy łatwiej znaleźć często tym najmłodszym. Adopcja seniorów i zwierzaków z trudnymi doświadczeniami może być szlachetnym gestem, jednak wymaga odpowiedniego przygotowania i świadomości zwierzęcych potrzeb, które należy zrealizować. W ramach Akademii Esthima przedstawiamy, z czym wiąże się taka decyzja i tłumaczymy, jak podjąć ją świadomie.
Zwierzęta w schroniskach
W raporcie rocznym z wizytacji schronisk dla zwierząt za rok 2023 przygotowanym przez Główny Inspektorat Weterynarii opisano, że liczba zwierząt przebywających w schroniskach z roku na rok utrzymuje się na wysokim poziomie. W 2023 roku w schroniskach dla zwierząt przebywało 81 778 psów oraz 35 391 kotów. W raporcie podkreślono również, że na przestrzeni ostatnich lat corocznie do adopcji oddawanych jest około 60% zwierząt przebywających w schroniskach.
W 2023 roku odsetek zwierząt odebranych ze schronisk przez swoich dotychczasowych właścicieli i zwierząt adoptowanych przez nowych opiekunów wynosił 62,56% w przypadku psów oraz 57,86% w przypadku kotów.
Do warszawskiego Schroniska na Paluchu w marcu 2025 roku trafiło 118 psów i 62 koty, a do adopcji 71 psów i 25 kotów. Problem bezdomności wśród zwierząt jest zauważalny, jednak wciąż znajdują się osoby gotowe do przygarnięcia ich pod swój dach.
Adopcja zwierząt towarzyszących
Myśl o adopcji może pojawić się w związku z potrzebą zwierzęcego towarzystwa, ale też po stracie ukochanego pupila. W związku z trudnymi emocjami towarzyszącymi pożegnaniu zwierzęcia, taka decyzja w tym okresie powinna być szczególnie przemyślana.
Postrzeganie adopcji zwierząt ze schroniska jako wybawienia, za które zwierzę powinno być wdzięczne, jest błędem. Zwierzęta bywają różne i w swoim życiu mogły doświadczyć wielu trudności, wpływających na ich zachowanie. Przygarnięty pies i kot może okazać się trudny w obsłudze, ale też borykać się z problemami zdrowotnymi, dlatego warto dowiedzieć się jak najwięcej o zwierzaku przed jego adopcją. Informacji o charakterze psa czy kota zazwyczaj udzielają pracownicy schroniska lub wolontariusze, a adopcja zależnie od miejsca może być darmowa lub wiązać się z pewnymi kosztami. Zwierzęta przebywające w schroniskach zazwyczaj są zaszczepione, odrobaczone i zachipowane.
W schroniskach i pod opieką fundacji przebywają zarówno zwierzęta młode, jak i stare. Na szczególną uwagę pod kątem świadomej adopcji zasługują te starsze i z trudnymi doświadczeniami.
Każda decyzja o adopcji powinna rozpocząć się od pytania: dlaczego się na to decyduję? Warto wziąć pod uwagę to, czy pragniemy zyskać towarzysza codziennego życia domowego, czy może zwierzaka, z którym będziemy ćwiczyć albo wyjeżdżać. Odpowiedź na to pytanie może okazać się kluczowa w trakcie wyboru odpowiedniego pupila.
Adopcja starszego psa lub kota
O to, z czym wiąże się decyzja o adopcji zwierząt starszych lub obarczonych trudnymi doświadczeniami, zapytaliśmy doktor Karolinę Hołdę, specjalistkę żywienia psów i kotów oraz opiekunkę przygarniętej ze schroniska suczki, Finki.
„Chcąc adoptować starszego psa czy kota lub psa z trudnymi doświadczeniami należy mieć świadomość, że taki zwierzak będzie miał inne potrzeby, niż młodszy, pozbawiony problemów behawioralnych psiak” – tłumaczy ekspertka. „Starsze czworonogi są bardziej narażone na różne choroby (ostre i przewlekłe), dlatego niezbędne będą regularne badania profilaktyczne. Przyszły opiekun musi też pamiętać, że koszty leków, specjalistycznych diet, rehabilitacji czy operacji mogą być naprawdę wysokie. Nie zawsze tak jest i nie znaczy to, że młodszy pies czy kot będzie tańszy w utrzymaniu (przecież też może zachorować), jednak w przypadku starszych zwierząt trzeba brać pod uwagę konieczność częstszych wizyt u lekarza weterynarii. Starszy czworonóg może mieć też swoje przyzwyczajenia, które trochę trudniej zmienić, niż u młodszego. Za to ma zazwyczaj spokojniejszy, bardziej stabilny charakter i nie wymaga aż tak aktywnych spacerów. Rozważając adopcję starszego czworonoga warto pozyskać jak najwięcej informacji o stanie zdrowia danego zwierzaka – jeśli w schronisku albo domu tymczasowym miał wykonywane jakieś badania, albo rozpoznane choroby, można wstępnie oszacować koszty jego utrzymania. Ważna jest także wielkość zwierzęcia – większe psy w podeszłym wieku mogą wymagać innych warunków w domu, niż mniejsze (chociażby ze względu na częste choroby stawów i problem z ewentualnym wnoszeniem takiego psa po schodach)” – dodaje.
Koszty opieki weterynaryjnej nad zwierzęcymi seniorami mogą obejmować częstsze niż w przypadku zwierząt młodych badania profilaktyczne. W przypadku zdrowych zwierząt w wieku geriatrycznym (koty i psy ras małych od około 8-9 roku życia, psy ras dużych od około 7 roku życia) raz na pół roku wskazane jest wykonanie badania krwi o szerokim profilu, badania USG jamy brzusznej, badania echokardiograficznego, badania moczu i kału.
Choroby, które dotyczą zwierząt starszych to między innymi: choroby serca, choroby nerek (szczególnie w przypadku kotów), choroby tarczycy, choroby zwyrodnieniowe stawów, demencja, choroby nowotworowe, problemy stomatologiczne oraz stopniowa utrata słuchu i wzroku. Każde zwierzę może też w ciągu życia ulec wypadkowi, skutkującemu na przykład złamaniem w wyniku urazu, obecnością ciała obcego w przewodzie pokarmowym czy ranami po ataku innego zwierzęcia. Zwierzę w takim stanie wymaga zwykle szerokiej diagnostyki i leczenia, które może być kosztowne. Decydując się na opiekę nad każdym czworonogiem, warto zadbać o subkonto, w celu odkładania funduszu na tego typu nagłe sytuacje.
Adopcja zwierzęcia z trudnymi doświadczeniami
Jak przyznaje doktor Karolina Hołda, zwierzęta z trudnymi doświadczeniami mogą cierpieć na różne problemy behawioralne – od lęku aż po agresję. „W przypadku takiego psa szczególnie ważne jest wcześniejsze zapoznanie się ze zwierzakiem (spacery i wizyty przedadopcyjne), dzięki czemu będzie miał czas lepiej zaufać nowemu opiekunowi, a opiekun będzie miał większą świadomość pracy, jakiej będzie po adopcji wymagał taki psiak. Jeśli pies czy kot przejawia zachowania agresywne, należy dopytać, w jakich sytuacjach się to dzieje i czy kiedykolwiek ugryzł człowieka, czy innego psa. Pozwoli to lepiej przygotować przestrzeń w domu – na przykład psu z obroną zasobów warto wyznaczyć odizolowane miejsce na spożywanie posiłków, a psu lub kotu „niedotykalskiemu” zapewnić zaciszne miejsce odpoczynku, w którym nie będzie musiał obawiać się niechcianego kontaktu” – wyjaśnia.
„W przypadku strachu dobrze jest ustalić, czego dokładnie boi się pies i zastanowić się, czy warunki w naszym domu będą dla niego odpowiednie. Przykładowo jeśli pies panicznie boi się obcych osób, mieszkanie w bloku w mieście może nie być dla niego odpowiednie. Natomiast jeśli taki pies ma zamieszkać w domu z ogrodem, konieczne będzie odpowiednie zabezpieczenie go przed ucieczką. Konieczne będzie też wcześniejsze znalezienie behawiorysty doświadczonego w pracy z podobnymi psami lub kotami – na wypadek, jeśli po adopcji wystąpią poważne problemy” – dodaje doktor Hołda.
Opieka nad adoptowanym zwierzakiem
Doktor Karolinę Hołdę poprosiliśmy o podzielenie się spostrzeżeniami dotyczącymi adopcji Finki, która obecnie jest psią seniorką.
„Finkę adoptowałam ze schroniska na Paluchu w 2011 roku, kiedy miała około 3 miesięcy” – zaczyna opowieść nasza rozmówczyni. „Dzisiaj jest starszą suczką, na szczęście bez poważnych chorób przewlekłych. Ma typowe zmiany związane z procesem starzenia. Częściej robię jej badania profilaktyczne, aby upewnić się, że wszystko jest w porządku, a jeśli coś odbiega od normy mogę szybko zareagować. Starsze psy dużo wolniej i trudniej regenerują się po chorobach – dlatego tak ważne jest, aby wykryć nieprawidłowości jak najszybciej i wdrożyć leczenie. Pamiętajmy, że zwierzęta są bardzo dobrze przystosowane do ukrywania bólu. Dopiero kiedy ból ma ogromne nasilenie, opiekunowie zauważają objawy” – podkreśla. „Finka nauczyła mnie uważnej obserwacji zmian jej zachowania. Dzięki temu zauważam dosyć szybko, jeśli czuje dyskomfort lub subtelny ból. Szczególnie zmiany w aktywności fizycznej, apetycie i jakości kału są dla mnie ważnymi wyznacznikami jej samopoczucia. Jakiś czas temu niezbyt chętnie wychodziła na spacery i wolała jeździć windą, niż chodzić po schodach. Zabrałam ja do ortopedy i okazało się, że boli ją kręgosłup i kolana (ma starcze zmiany zwyrodnieniowe). Wdrożyłam leczenie przeciwbólowe, co bardzo pomogło – Finka zaczęła zachowywać się jak wcześniej. Teraz leki już nie są potrzebne, wystarcza regularna rehabilitacja. Bardzo ważna dla zdrowia stawów jest prawidłowa masa ciała – gdyby Finka miała nadwagę lub otyłość, prawdopodobnie nie mogłaby dzisiaj biegać” – dodaje.
Problemy behawioralne u zwierząt po przejściach
Wśród problemów behawioralnych opisywanych u adoptowanych psów pojawiają się: lęk lub strach przed innymi zwierzętami czy też obcymi osobami, agresja skierowana na inne zwierzęta lub na ludzi, niszczenie przedmiotów, dominacja i ucieczki.
„Najczęstszym problemem psów po przejściach jest strach i lęk, który może utrudniać zwierzakowi adaptację w nowym miejscu, zbudowanie zaufania do opiekuna, a nawet prowadzić do agresji w stosunku do ludzi lub innych psów” – tłumaczy doktor Karolina Hołda.
Strach to reakcja na konkretny bodziec, na przykład odgłos wybuchu petardy, a lęk to przeświadczenie o tym, że za chwilę wydarzyć może się coś złego, więc lepiej tego uniknąć.
„Psiaki takie mogą cierpieć na lęk separacyjny objawiający się niszczeniem i szczekaniem pod nieobecność opiekuna, bronić cennych zasobów (jedzenie, zabawki, bezpieczna przestrzeń), rzucać się na obcych ludzi i psy spotykane na spacerach czy nie tolerować dotyku albo zabiegów pielęgnacyjnych. W pracy z problemowym psem najważniejsza jest cierpliwość, wyrozumiałość, konsekwencja i zrozumienie tego, jak czuje się taki zwierzak w trudnej dla siebie sytuacji. Część problemów można przepracować, zostawiając psu przestrzeń, unikając sytuacji, które mogą sprowokować niewłaściwe zachowanie i nagradzając zwierzaka za drobne postępy. W części przypadków konieczne będzie skonsultowanie się z behawiorystą, który dobierze odpowiednie postępowanie do danego przypadku. Zarówno w przypadku kotów jak i psów, wsparcie specjalisty jest ogromną pomocą i może wpłynąć na znaczną poprawę dobrostanu zwierząt jak i ludzkich domowników” – dodaje.
Koty po adopcji mogą być wystraszone, a problemy behawioralne spotykane w ich przypadku najczęściej to załatwianie się poza kuwetą, znakowanie moczem pomieszczeń oraz zachowania agresywne wykazywane wobec innych zwierząt bądź ludzi.
Małgorzata Biegańska-Hendryk, behawiorystka zwierząt towarzyszących i techniczka weterynarii, w swojej książce „Rozmowa z kotem” podkreśla, że kot o niewiadomej przeszłości może nieść ze sobą bagaż emocjonalny trudny do przepracowania. Koty lękowe bywają wycofane i niechętne do kontaktu, a przyczyn lękliwości może być wiele: od wrażliwego i delikatnego charakteru przez złe doświadczenia z przeszłości, braki w procesie pierwotnej socjalizacji aż po predyspozycje genetyczne – wylicza ekspertka. Praca z kotem powinna skupiać się na budowaniu wzajemnego zaufania, a poza konkretnym sposobem interakcji ze zwierzakiem rozważyć warto czasem farmakoterapię i suplementację.
Potrzeby żywieniowe starszych zwierząt
Jednym z elementów dbania o zdrowie zwierzęcia w wieku geriatrycznym jest dopasowana do jego potrzeb dieta. „Starsze koty i psy mogą cierpieć na choroby przewlekłe (na przykład choroby nerek, wątroby, trzustki), które będą wymagały podawania specjalistycznej diety. Tego typu karmy są zazwyczaj droższe, niż bytowe, co może zwiększyć koszty utrzymania czworonoga” – tłumaczy specjalistka żywienia zwierząt, doktor Karolina Hołda.
„U starszych zwierząt mogą także wystąpić choroby zębów, które będą wymagały podawania miękkiego pokarmu, brak apetytu (związany często z chorobą lub stopniową utratą węchu) czy zaburzenia trawienia, przy których konieczne będzie podawanie wysoko strawnej diety. Starsze psy i koty mogą mieć także skłonność do nadwagi, dlatego konieczne będzie przestrzeganie dawkowania karmy i unikanie podawania zbyt wielu dodatkowych przekąsek” – radzi.
Dieta zwierząt z problemami behawioralnymi
„Zwierzęta z problemami behawioralnymi potrzebują pełnoporcjowej diety dostosowanej do swojego wieku, stanu zdrowia i poziomu aktywności – podobnie jak psy i koty bez takich problemów” – wyjaśnia ekspertka. „Dieta dla takiego czworonoga powinna być lekkostrawna, co pozwoli zredukować ewentualne zaburzenia trawienia mogące stać się przyczyną gorszego samopoczucia zwiększającego ryzyko problemowych zachowań. Dietę można uzupełniać o suplementy zawierające substancje redukujące stres (na przykład L-teaninę, ekstrakt z walerianty, alfa-kazozepinę) oraz probiotyki, które wesprą prawidłową pracę jelit i zmniejszą ryzyko biegunek związanych ze stresem.
Dobrym wsparciem terapii behawioralnej będzie też odpowiednie dostosowanie formy i częstotliwości podawanych posiłków. Psy powinny mieć zapewnioną możliwość wylizywania i gryzienia pokarmu (sprawdzić się mogą zabawki typu kong wypełniane jedzeniem) i nie powinny być karmione tylko raz dziennie – taki sposób żywienia może powodować stresujące uczucie głodu w ciągu dnia. Kotom należy podawać kilka mniejszych posiłków w ciągu dnia, a przynajmniej jeden z nich powinien być podawany w formie interaktywnej, by zaspokajać naturalne instynkty łowieckie zwierzaka” – dodaje nasza rozmówczyni.
Adopcja po stracie
Decyzja o przygarnięciu psa czy kota po stracie ukochanego pupila dla wielu osób może być naturalna, jednak dla innych zupełnie nieakceptowalna. Rozważając adopcję należy pamiętać, że nowe zwierzę, nawet jeśli pod jakimś względem podobne, nie zastąpi tego, które odeszło. Należy pamiętać, że inny kot czy pies będzie inaczej wyglądał, miał inny charakter i zachowywał się w odmienny sposób. Nie należy porównywać go do zwierzęcia, które pożegnaliśmy ani wymagać od niego tego, aby stało się takie samo. Decyzja o adopcji po stracie psa lub kota wymaga otwarcia się na kolejne doświadczenie i nową relację z zupełnie innym czworonogiem.
Zwierzęta zasługują na kochający dom
Adopcja zwierząt może wnieść w nasze życie dużo radości oraz uważności. Opieka nad starszym psem czy kotem może być też trudna i warto sięgnąć wtedy po wsparcie specjalistów. Każde zwierzę, zarówno starsze jak i po przejściach, zasługuje na kochający dom. Decyzja o adopcji podjęta w pełni świadomie może przynieść dużo satysfakcji oraz towarzystwo, bez którego z czasem trudno się obejść. Warto skorzystać ze źródeł oferowanych przez schroniska dla zwierząt i przygotować się do powitania psa lub kota jak najlepiej.
Bibliografia (dostęp z dnia 15.04.2025 r.):
- Główny Inspektorat Weterynarii, Raport roczny z wizytacji schronisk dla zwierząt za rok 2023
- Schronisko na Paluchu, Dane Statystyczne, online: https://napaluchu.waw.pl/bip/dane-statystyczne/
- AVMA, Caring for senior cats and dogs, online: https://www.avma.org/resources-tools/pet-owners/petcare/senior-pets
- Powell L., Chia D., McGreevy P., Podberscek A.L., Edwards K.M., Neilly B., Guastella A.J., Lee V., Stamatakis E. Expectations for dog ownership: Perceived physical, mental and psychosocial health consequences among prospective adopters. PLoS ONE. 2018;13:e0200276. doi: 10.1371/journal.pone.0200276.
- Kidd A.H., Kidd R.M., George C.C. Successful and unsuccessful pet adoptions. Psychol. Rep. 1992;70:547–561. doi: 10.2466/pr0.1992.70.2.547.
- Agnieszka Boruta, Magdalena Sienkiewicz, Marian Brzozowski, Problemy behawioralne psów adoptowanych ze schroniska, Przegląd Hodowlany, 6/2014
- Patrycja Spontan, Adopcja psa ze schroniska: dlaczego warto i jak się przygotować?, wojtkowszkolenia.pl, 3.09.2024
- Magdalena Malec, Lęk – gdy świat przeraża naszego psa. Animal Expert, 23.09.2024
- Małgorzata Biegańska-Hendryk, Rozmowa z kotem, Buchmann, 2021
