Moment, w którym musimy podjąć decyzję o eutanazji ukochanego zwierzęcia może być jednym z najtrudniejszych w życiu. Towarzyszyć mu mogą przeróżne emocje i dylematy, w tym te dotyczące spędzenia ostatnich chwil z pupilem. Decyzja o skróceniu cierpienia czworonoga wymaga wskazań i konsultacji z lekarzami weterynarii, ale kwestia obecności podczas eutanazji jest zależna od woli opiekunów zwierząt. Czy powinniśmy być obecni przy eutanazji zwierzęcia? Nad odpowiedzią na to pytanie zastanawiamy się w ramach projektu Akademia Esthima.
Eutanazja skróceniem cierpienia
Wywodzące się z języka greckiego słowo „eutanazja” oznacza „dobrą śmierć”, ponieważ stanowi pozbawienie życia w sytuacji dużego cierpienia, przewlekłego bólu i braku możliwości terapii pacjenta. Eutanazja zwierząt w Polsce jest legalnym zabiegiem medycznym, którego dokonać może lekarz weterynarii z inicjatywy i za zgodą opiekuna zwierzęcia. Śmierć w wyniku eutanazji jest bezbolesna i nie wiąże się ze świadomością odchodzenia.
Profesor bioetyki weterynaryjnej Uniwersytetu Kalifornijskiego w Davis, Jerrold Tannenbaum, wymienia trzy warunki dla przeprowadzenia eutanazji zwierząt:
- pacjent cierpi z powodu choroby, której w żaden sposób ani żadnym kosztem nie można wyleczyć,
- zwierzę cierpi z powodu silnego bólu, na które nie działają środki paliatywne,
- opiekun zwierzęcia jest emocjonalnie zdolny podjąć dobrowolną i racjonalną decyzję.
Świadomość odpowiedzialności przy podejmowaniu decyzji o eutanazji zwierzęcia może przytłaczać. Chwilom tym mogą towarzyszyć też wyrzuty sumienia, dotyczące albo zgody na eutanazję, albo przedłużania cierpienia. W takich momentach warto skorzystać z rozmowy z bliskimi i wsparcia psychologicznego.
Eutanazja zwierząt – jak przebiega i czy boli?
Obecność przy eutanazji zwierzęcia
Decyzja o obecności przy eutanazji ukochanego zwierzęcia jest bardzo indywidualna. Towarzyszenie pupilowi do końca może umożliwić pożegnanie się z nim oraz zapewnienie mu komfortu związanego z bliskością opiekuna. Z drugiej strony, widok zwierzęcia w ciężkim stanie, jak i doświadczenie jego śmierci mogą być zbyt obciążającym dla opiekuna przeżyciem.
W badaniu ankietowym z 2022 roku lekarka weterynarii Kathleen Cooney i psycholożka doktor Lori Kogan sprawdziły jak opiekunowie zwierząt definiują „dobrą śmierć” zwierzęcia. Wyniki badań wskazały jej cztery istotne elementy:
- pomoc w zaplanowaniu eutanazji,
- przeprowadzenie eutanazji bezboleśnie i bez odczuwania przez zwierzę lęku,
- zaśnięcie zwierzęcia przed podaniem ostatniego zastrzyku,
- możliwość obecności na każdym etapie procedury eutanazji.
Możliwość pozostania razem ze swoim pupilem do samego końca uznana była za priorytet dla większości opiekunów.
Dlaczego warto towarzyszyć zwierzęciu?
- Komfort i wsparcie zwierzęcia
Uznaje się, że pacjenci weterynaryjni wykazują zmniejszony poziom lęku, gdy pozostają w kontakcie ze swoimi opiekunami oraz w środowisku, w którym czują się bezpiecznie. Obecność bliskiej osoby może pomóc zwierzętom pozostać spokojnymi.
- Możliwość pożegnania
Obecność podczas eutanazji daje opiekunom szansę na pożegnanie się ze zwierzęciem, pogłaskanie i powiedzenie mu ostatnich słów.
- Rozpoczęcie żałoby
Doświadczenie śmierci zwierzęcia może być pomocne w rozpoczęciu procesu żałoby i zaakceptowaniu straty.
Na co się przygotować?
- Słaba kondycja pupila
Ostatnie chwile pupila mogą być dla opiekuna obciążającym doświadczeniem. Eutanazja to skrócenie cierpienia, a kondycja psa czy kota w ciężkim stanie może być trudnym widokiem.
- Skomplikowane emocje
Obecność podczas eutanazji pupila może wiązać się z silnymi emocjami, które mogą okazać się zaskakujące. Pojawić może się smutek, żal, lęk i rozpacz, ale też brak akceptacji danej sytuacji. Nie powinniśmy wstydzić się emocji czy płaczu.
- Przebieg eutanazji
Po podaniu leków hamujących czynność mózgu i procesy życiowe zwierzę może poruszyć łapami lub głową, albo odetchnąć głęboko kilka razy. Są to jednak odruchy i nie oznaczają, że cierpi lub odczuwa ból. Warto mieć świadomość, jak przebiega cała procedura oraz tego, że w każdym jej momencie można opuścić gabinet weterynaryjny.
Jak podjąć najlepszą decyzję?
Choć to wymagający proces decyzyjny i trudne okoliczności, powinniśmy wziąć pod uwagę trzy kwestie.
- Ocena własnego samopoczucia
Zastanów się, co czujesz i z czym wiąże się dla Ciebie obecność podczas eutanazji pupila.
- Ocena potrzeb zwierzęcia
Zastanów się, czy podczas stresujących sytuacji (jak na przykład wizyty u lekarza weterynarii) zwierzę bywa spokojniejsze w Twojej obecności. Czy łączy Was silna więź?
- Rozmowa z lekarzem weterynarii
Lekarz weterynarii może odpowiedzieć najlepiej na wszystkie konkretne pytania związane ze zdrowiem oraz pożegnaniem Twojego pupila. Taka rozmowa przed przeprowadzeniem procedury eutanazji może być pomocna w podejmowaniu decyzji o towarzyszeniu zwierzęciu.
Decyzja o tym, co zrobić z ciałem
W Polsce zgodne z prawem postępowanie z ciałem zwierzęcia to: utylizacja, kremacja łączna lub indywidualna, grzebanie na cmentarzu dla zwierząt. Pozostawienie ciała czworonoga w lecznicy może spowodować, że zostanie ono zabrane przez firmę transportową, zajmującą się zbieraniem „odpadów zwierzęcych” i poddane utylizacji. Opiekunowie, którzy chcą zwierzę pożegnać na swój sposób, mogą wybrać kremację, czy też pochówek. Dobrze jest przemyśleć to wcześniej, aby nie potęgować stresu związanego z pożegnaniem pupila.
Utylizacja zwierząt a kremacja – gdzie leży różnica?
Żadna decyzja nie jest lepsza czy gorsza
Obecność opiekunów podczas procedury eutanazji zwierząt jest omawiana wcześniej z lekarzem weterynarii i może dotyczyć całej procedury, jak i tylko jej pierwszego etapu, czyli podania premedykacji.
Decyzja o obecności lub nie podczas eutanazji zwierzęcia należy do opiekuna. Żadna nie jest ani lepsza, ani gorsza. Najważniejsze jest kierowanie się swoimi potrzebami i możliwościami psychicznymi, biorąc pod uwagę również dobro zwierzęcia.
Dobrze byłoby, gdyby w sytuację konieczności poddania zwierzęcia eutanazji zaangażowana była cała rodzina czy też przyjaciele. Konsultacja z psychologiem może być pomocna w przygotowaniu się emocjonalnie do pożegnania z pupilem. W momencie przeżywania straty nieocenione może okazać się wsparcie innych osób i świadomość tego, że każdy z nas ma prawo do pożegnania ukochanego zwierzęcia.
Dołącz: Grupa wsparcia dla osób po stracie zwierzęcia “Łąki Wspomnień”
Bibliografia (dostęp z dnia 20.04.2024 r.):
- Kogan LR, Cooney KA. Defining a „Good Death”: Exploring Veterinarians’ Perceptions of Companion Animal Euthanasia. Animals (Basel). 2023;13(13):2117. doi:10.3390/ani13132117
- Kathleen Cooney, Lori Kogan, How pet owners define a “good death”, dvm360, 12.08.2022; online: https://www.dvm360.com/view/how-pet-owners-define-a-good-death-
- AVMA guidelines for the euthanasia of animals. American Veterinary Medical Association. Accessed March 7, 2021. https://www.avma.org/resources-tools/ avma-policies/avma-guidelines-euthanasia-animals
- Littlewood K, Beausoleil N, Stafford K, Stephens C. “What would you do?”: how cat owners make end-of-life decisions and implications for veterinary-client interactions. Animals (Basel). 2021;11(4):1114. doi:10.3390/ani11041114
- Lloyd J.K.F. Minimising Stress for Patients in the Veterinary Hospital: Why It Is Important and What Can Be Done about It. Vet. Sci. 2017;4:22. doi: 10.3390/vetsci4020022.
- Kogan, L.R.; Bussolari, C.; Currin-McCulloch, J.; Packman, W.; Erdman, P. Disenfranchised Guilt—Pet Owners’ Burden. Animals 2022, 12, 1690. https://doi.org/10.3390/ani12131690
- Veterinarians and Humane Endings: When Is It the Right Time to Euthanize a Companion Animal?, Front. Vet. Sci., 19 April 2017, Sec. Animal Behavior and Welfare, Volume 4 – 2017, https://doi.org/10.3389/fvets.2017.00045
